Opinia z dnia 4 czerwca 2022 roku Stowarzyszenia Sędziów Rodzinnych w Polsce i Stowarzyszenia Sędziów Themis dotycząca projektu ustawy o zmianie ustawy - kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw wpisanego do wykazu prac legislacyjnych i programowych RM pod numerem UD292.

Na wstępie zaznaczyć należy, że niniejsza opinia dotyczy tylko niektórych projektowanych rozwiązań, w pozostałej części nie odnosząc się do projektu, co nie oznacza akceptacji części nieopiniowanej. Stowarzyszenie Sędziów Rodzinnych w Polsce i Stowarzyszenie Sędziów Themis jednoznacznie negatywnie oceniają projektowane zmiany w ustawie z dnia 28 listopada 2014 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego ( Dz. U. z 2021 r., poz. 709 i 1978, Dz. U. z 2022 r., poz. 350).

Wprowadzenie ich będzie prowadzić do niedopuszczalnej w świetle Konstytucji RP oraz aktów międzynarodowych dyskryminacji części obywateli polskich ze względu na ich orientację seksualną, a w szczególności dyskryminację małoletnich ze względu na ich pochodzenie, czy też orientację seksualną i status prawny ich rodziców. Wbrew twierdzeniom powołanym w ocenie skutków regulacji, proponowane zmiany nie prowadzą do zakładanego "ułatwienia posługiwania się w praktyce na terytorium RP zagranicznymi dokumentami dotyczącymi rejestracji stanu cywilnego, w szczególności w sprawach dotyczących dziecka", skoro wg treści zmienianego art. 2 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego rejestracji podlegają tylko akty dotyczące urodzenia jako zdarzenia obejmującego pochodzenie dziecka od kobiety ( matki) i mężczyzny ( ojca). Proponowane rozwiązania w sposób oczywisty dyskryminują dzieci urodzone w parach jednopłciowych, uniemożliwiając rejestrację ich aktów urodzenia sporządzonych za granicą, gdzie jako rodzice wpisane są osoby tej samej płci.

Wprost wskazano w projekcie ustawy, że nie podlega czynnościom z zakresu rejestracji stanu cywilnego - niezależnie od swej nazwy - podlegający prawu obcemu związek osób niebędących małżeństwem, a w szczególności związek inny niż związek kobiety i mężczyzny.

Wprost o odmowie rejestracji w RP dokumentów potwierdzających wskazane powyżej zdarzenia stanowią projektowane art. 99, art. 104 i art. 107 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego.

Sprzeciw Stowarzyszeń budzą także projektowane zmiany w zakresie przepisów ustawy z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności ( Dz. U. z 2021 r. poz. 510 i nast.), gdzie w art. 2 dodaje się ust 2 stanowiący m.in., że użyte w ustawie pojęcie "rodziców" rozumie się w znaczeniu nadanym im przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Mogą one bowiem prowadzić do sytuacji, w której małoletniemu dziecku - obywatelowi polskiemu, urodzonemu za granicą, w związku jednopłciowym, nie zostanie nadany numer pesel, ze względu na niemożliwość wpisania danych rodziców, widniejących w akcie urodzenia małoletniego dziecka, skoro nie będzie można dokonać jego transkrypcji. Jak powszechnie wiadomo posiadanie numeru pesel jest niezbędne, aby móc korzystać na terytorium RP ze świadczeń m.in. w zakresie zdrowia, czy edukacji.

Podobne zastrzeżenia w związku z dyskryminacją należy zgłosić co do proponowanej nowelizacji ustawy z dnia 27 stycznia 2022 r. o dokumentach paszportowych.

Treść dodanego do ustawy o aktach stanu cywilnego art. 51 a, wbrew twierdzeniom projektodawców, bynajmniej nie rozwiązuje problemów "dzieci, których urodzenia nie zarejestrowano na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a dotyczące ich zagraniczne akty stanu cywilnego nie podlegają transkrypcji z przyczyn określonych w projektowanym art. 107 pkt a p.a.s.c.". Wobec tych dzieci istnieć będzie możliwość wydania zaświadczenia potwierdzającego uprawnienia do wykonywania praw określonych w art. 21 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. W praktyce oznaczać to będzie, że dzieci wychowywane w małżeństwach jednopłciowych będą legitymować się np. w przypadku poruszania się po terytorium krajów członkowskich UE zaświadczeniem wprost wskazującym na ich pochodzenie ze związku nie akceptowanego przez polski porządek prawny. Przywołuje to skojarzenia z czasami prawodawstwa XIX wiecznego, w którym tzw. "dzieci nieślubne" miały według ówczesnego prawa słabszą prawnie pozycję. Użyty w uzasadnieniu projektu argument " ujednolicenia orzecznictwa sądów administracyjnych" jest wręcz kuriozalny, skoro w przepisach mowa o zakazaniu rejestracji oznaczonych w nich aktów zagranicznych. Zaiste, orzecznictwo wobec jasnego brzmienia przepisów nie będzie miało wątpliwości. Szkoda, że odbędzie się to kosztem praw obywatelskich.

Jako sędziowie stanowczo protestujemy przeciwko jakiejkolwiek dyskryminacji, a dyskryminacja dzieci ze względu na status prawny ich rodziców budzi oburzenie. Przepisy przywołane wyżej naruszają art. 2 Konwencji o prawach dziecka z dnia 20 listopada 1989 r. oraz art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Na zakończenie należy wskazać, że zgodnie z rankingiem ILGA Europe za 2022 rok Polska znajduje się na ostatnim miejscu pośród krajów Unii Europejskiej pod względem poziomu ochrony praw i wolności osób LGBT. Projektowane zmiany zmierzają do ugruntowania tej pozycji.