Opinia Stowarzyszenia Sędziów Rodzinnych w Polsce
z dnia 22 listopada 2021 roku w przedmiocie rozwiązań zaproponowanych w projekcie Ustawy o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy, ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury (Druk senacki  nr 550).

Stowarzyszenie Sędziów Rodzinnych w Polsce po zapoznaniu się z projektem i jego uzasadnieniem negatywnie ocenia następujące propozycje zmian, w kontekście dotychczas obowiązujących przepisów prawnych:

1. Art. 109 § 1 k.r.o w obecnym brzmieniu jest następujący:

"Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy wyda odpowiednie zarządzenia".

Projekt zmian art. 109 § 1 k.r.o przewiduje zapis:

"Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, w tym wskutek niewykonania orzeczenia sądu albo ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem, w szczególności w przedmiocie kontaktów z dzieckiem lub postanowienia o przymusowym odebraniu dziecka, sąd opiekuńczy wyda odpowiednie zarządzenia."

W aktualnym stanie prawnym niewykonywanie postanowień w przedmiocie kontaktów, czy też postanowień w przedmiocie przymusowego odebrania dziecka może stanowić podstawę do wszczęcia postępowania w trybie art. 109 § k.r.o., zatem nowy zapis nie zmieni w istotny sposób praktyki orzeczniczej.

Zapis może zwiększyć świadomość rodziców w zakresie ich obowiązków odnośnie prawa dzieci do kontaktów i konsekwencji prawnych nierealizowania orzeczeń czy ugód, jest jednak obawa, że kazuistyczne dopisanie jednej z sytuacji w zakresie ingerencji sądu we władzę rodzicielską, może być błędnie odczytane jako obejmujące tylko ten jeden aspekt zagrożenia dobra dziecka.

Należy również zwrócić uwagę, że proponowana zmiana art. 109 § 1 k.r.o. jest niespójna z art. 598(18) k.p.c. i 598(21) k.p.c., zgodnie z którymi postępowania w sprawach o wykonywanie kontaktów są postępowaniami wszczynanymi na wniosek. Dodatkowe obligowanie Sądu do podejmowania działań z urzędu może stanowić zbyt daleką ingerencję w życie rodzinne i prowadzić do sytuacji niepożądanych z punktu widzenia dobra dziecka.

W praktyce oczekiwane są zmiany art. 109 § 2 k.r.o. w zakresie rozszerzenia katalogu zarządzeń sądu opiekuńczego oraz systemowej i sprawnej realizacji wydanych orzeczeń, szczególnie w zakresie dostępności rodziców do asystenta rodziny, specjalistycznej terapii, poradnictwa rodzinnego itp.

2. Art.216(1)k.r.o. w obecnym brzmieniu jest następujący:

§ 1. Sąd w sprawach dotyczących osoby małoletniego dziecka wysłucha je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. Wysłuchanie odbywa się poza salą posiedzeń sądowych.

§ 2. Sąd stosownie do okoliczności, rozwoju umysłowego, stanu zdrowia i stopnia dojrzałości dziecka uwzględni jego zdanie i rozsądne życzenia.

Proponowana zmiana art. 216(1) k.r.o. brzmi:

§ 1 Sąd w sprawach dotyczących osoby małoletniego dziecka jest obowiązany je wysłuchać, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. Wysłuchanie odbywa się poza salą posiedzeń sądowych.

§ 2. Sąd stosownie do okoliczności, rozwoju umysłowego, stanu zdrowia i stopnia dojrzałości dziecka uwzględni jego zdanie i rozsądne życzenia Nieuwzględnienie zdania dziecka i jego życzeń wymaga uzasadnienia.

§ 3. Jeżeli wysłuchanie, o którym mowa w § 1, odbywa się na terenie sądu lub prokuratury, przeprowadza się je w odpowiednio przystosowanych przyjaznych pomieszczeniach, zapewniających swobodę wypowiedzi i poczucie bezpieczeństwa dziecka.";

Nie negując bardzo ważnej instytucji wysłuchania dziecka, norm prawa międzynarodowego, które wskazują jak istotne jest ustalenie woli dziecka, nie można wprowadzać konieczności wysłuchania dziecka w każdej sprawie w sposób automatyczny. Należy zatem pozostawić powyższe przepisy bez zmian, pozostawiając kwestię wysłuchania małoletniego do decyzji Sądu, woli dziecka i jego rodziców.

Należy podkreślić, że w uzasadnieniu projektu i w ocenie regulacji (przypis 1 i 5 ) powołano nieaktualne już badania M. Cieślińskiego w zakresie praktyki sądowej wysłuchania małoletnich w postępowaniach cywilnych, opublikowane w 2015 roku. Od 2016 roku z uwagi na wprowadzenie Standardów wysłuchania dziecka Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę, szkolenia sędziów rodzinnych, lustracje spraw dokonywane przez wizytatorów do spraw rodzinnych i nieletnich w zakresie wysłuchania małoletniego dziecka- praktyka w tym zakresie w istotny sposób uległa zmianie na lepsze.

W proponowanych zmianach brakuje katalogu spraw dotyczących osoby małoletniego dziecka, w których obowiązkowe będzie jego wysłuchanie. Wysłuchanie małoletnich w każdej sprawie rozpoznawanej w postępowaniu procesowym powoduje obowiązek wysłuchania między innymi w sprawach o alimenty, ustalenie i zaprzeczenie ojcostwa , o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, o zatwierdzenie ugód zawartych przed mediatorem itp., Uzasadnienie projektu wskazującego, że "(...)Rozwiązanie to ma na celu zwiększenie roli dziecka w rozpoznawanej sprawie i zapobieganie jego przedmiotowego traktowania, a tym samym pomijania nadrzędnej wartości-dobra dziecka" jest bardzo powierzchowne w kontekście wyżej wymienionych kategorii spraw, w których decyduje wyłącznie stan faktyczny i przepis prawny a nie zdanie i rozsądne życzenie dziecka.

Dodatkowo konieczność wysłuchania małoletnich, również w sprawach nieprocesowych, w tym propozycja zmian w zakresie wysłuchania małoletnich w sprawach dotyczących wykonania kontaktów, może prowadzić do sytuacji, że dziecko będzie zmuszone do częstego pobytu w sądzie, co będzie sprzeczne z jego dobrem. Zdarzają się również sytuacje, gdy dziecko jest również świadkiem czy pokrzywdzonym przez rodzica w sprawie karnej, w której będzie składać zeznania. Małoletni przez konieczność wypowiadania się w każdej niemal sprawie, zostaną dodatkowo uwikłani nie tylko w konflikty rodzicielskie, ale również w sprawy, które dorośli powinni rozwiązywać, bez angażowania małoletnich.

Pozostaje również duża grupa spraw bezspornych np. o rozwód, w których rodzice doszli do porozumienia, zawarli ugody mediacyjne w zakresie warunków rozwodu. Sytuację dziecka przed orzeczeniem rozwodu dodatkowo bada kurator sądowy, który sporządza dla sądu wywiad w miejscu zamieszkania dziecka. Przy zmienionym zapisie, Sąd będzie obowiązany dziecko wysłuchać, co spowoduje dodatkowy stres dla dziecka i jego rodziców związany z wizytą w sądzie.

W świetle obowiązku wysłuchania dziecka jest wątpliwość, czy sąd może kończyć postępowanie w sprawie, w której rodzice lub dziecko nie wyrazili zgody na wysłuchanie małoletniego czy nie przyprowadzili dziecka na termin wysłuchania wyznaczony przez sędziego. Taka okoliczność może w istotny sposób wydłużyć tok postępowania a nawet uniemożliwić jego zakończenie. Obligatoryjność wysłuchania dziecka jest również sprzeczna z opracowanymi Standardami wysłuchania dziecka.

Co do miejsca wysłuchania to oczywiste jest , że powinno odbywać się w przyjaznych pomieszczeniach, zapewniających swobodę wypowiedzi i poczucie bezpieczeństwa dziecka. W zakresie obligatoryjności wysłuchania we wszystkich sprawach, są uzasadnione obawy, że nie będzie możliwości organizacyjnych na terenie sądów skorzystania z tzw. niebieskich pokoi, które wykorzystywane są również w sprawach karnych do przesłuchiwania małoletnich świadków i pokrzywdzonych. Liczba takich pokoi w sądach jest ograniczona.

Bardzo nieprecyzyjny jest zapis w projekcie "Nieuwzględnienie zdania dziecka i jego życzeń wymaga uzasadnienia". W praktyce sąd uzasadnia orzeczenie końcowe wyłącznie na wniosek stron, gdzie może szczegółowo wyjaśnić dlaczego w kontekście całego materiału dowodowego nie było możliwe uwzględnienie zdania dziecka i jego życzenia. Nie zawsze strony są obecne na ogłoszeniu orzeczenia by wysłuchać motywów rozstrzygnięcia i nie zawsze składają wniosek o sporządzenie uzasadnienia orzeczenia. Proponowana zmiana nie wskazuje kiedy takie uzasadnienie związane z nieuwzględnieniem zdania dziecka miałoby nastąpić i do kogo ma być kierowane. Nie wyjaśniono czy odbiorcą takiego uzasadnienia ma być dziecko. Należy zaznaczyć, że na etapie wysłuchania dziecka sąd jeszcze nie ma pełnego materiału, który zbierany jest aż do zamknięcia rozprawy i zgodnie ze standardami wysłuchania przekazywanie takich informacji dziecku po jego wysłuchaniu byłoby przedwczesne.

Na marginesie dodać należy, że wprowadzenie obligatoryjnego wysłuchania małoletniego w sprawach procesowych pozostaje w sprzeczności ze zmianami proponowanymi w projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw z 14.10 2021 roku (UD261) w części dotyczącej natychmiastowych świadczeń alimentacyjnych. Zmiany należy również ocenić w kontekście złożonego do Sejmu w dniu 4 listopada 2021 roku prezydenckiego projektu ustawy o sądach pokoju, w zakresie obowiązków wysłuchania małoletnich w sprawach alimentacyjnych przez sędziów pokoju, którzy po objęciu kadencji nie będą przygotowani do wysłuchania dziecka.

3. Artykuł 445(1) § 2 k.p.c. w dotychczasowym brzmieniu jest następujący:

"Postępowanie w sprawie dotyczącej władzy rodzicielskiej lub kontaktów wszczęte przed wytoczeniem powództwa o rozwód lub o separację ulega z urzędu zawieszeniu, a o władzy rodzicielskiej lub kontaktach przez cały czas trwania sprawy o rozwód lub o separację sąd orzeka w postępowaniu zabezpieczającym. Sąd postanowi podjąć postępowanie dotyczące władzy rodzicielskiej lub kontaktów, jeżeli w prawomocnym orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie o rozwód lub o separację nie orzeczono o władzy rodzicielskiej lub kontaktach. W przeciwnym wypadku postępowanie ulega umorzeniu".

Proponowana zmiana art. 445(1) § 2 k.p.c. otrzymuje brzmienie:

"Jeżeli postępowanie w sprawie dotyczącej władzy rodzicielskiej lub kontaktów zostało wszczęte i niezakończone przed wytoczeniem powództwa o rozwód lub o separację, sąd przekaże sprawę sądowi, w którym toczy się sprawa o rozwód lub o separację. W tym przypadku nie stosuje się art. 579 § 2."

Kierunek zmiany należy ocenić za słuszny. Korzystniejsze byłoby, aby poza kategoriami spraw wymienionych w przepisie, objąć wyliczeniem sprawy o ustalenie miejsca pobytu dziecka. Pozwalałoby to na większą spójność orzeczenia rozwodowego w kwestiach opiekuńczych.

4. Art. 576 § 2 k.p.c. w dotychczasowym brzmieniu:

"Sąd w sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka wysłucha je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala, uwzględniając w miarę możliwości jego rozsądne życzenia. Wysłuchanie odbywa się poza salą posiedzeń sądowych".

Proponowana zmiana art. 576 § 2 k.p.c.

"Sąd w sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka jest obowiązany je wysłuchać, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala, uwzględniając w miarę możliwości jego rozsądne życzenia. Nieuwzględnienie zdania dziecka i jego życzeń wymaga uzasadnienia. Wysłuchanie odbywa się poza salą posiedzeń sądowych."

W uzasadnieniu projektu ograniczono się jedynie do stwierdzenia, że analogiczne rozwiązania jak w projekcie art. 216(1) kro zaproponowano w zmienionym art. 576 k.p.c. regulującym postępowanie sądu w sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka. Należy jednak zwrócić uwagę, że zmiany nie są analogiczne. Art. 216(1) k.p.c. dotyczący wysłuchania dziecka w postępowaniu procesowym obejmuje obowiązek Sądu uwzględnienia zdania i rozsądnego życzenia dziecka a w postępowaniu nieprocesowym w świetle zmian art. 576§ 2 k.p.c. Sąd w projekcie zmian powinien uwzględnić w miarę możliwości rozsądne życzenia dziecka. Dopiero w drugim zdaniu mowa o zdaniu dziecka i jego życzeniu (nie użyto pojęcia rozsądne życzenie). Mając na względzie treść uzasadnienia projektu wydaje się, że to błąd.

Pozostałe uwagi do obligatoryjnego wysłuchania są tożsame jak w pkt.2. dotyczącym zmian art. 216(1)kpc.

5. Aktualna treść art. 579 k.p.c. brzmi następująco:

"Postanowienia w sprawach o powierzenie wykonywania, ograniczenie, zawieszenie, pozbawienie i przywrócenie władzy rodzicielskiej, ustalenie, ograniczenie albo zakazanie kontaktów z dzieckiem mogą być wydane tylko po przeprowadzeniu rozprawy. Dotyczy to także zmiany rozstrzygnięć w tym przedmiocie, zawartych w wyroku orzekającym rozwód, separację, unieważnienie małżeństwa albo ustalającym pochodzenie dziecka. Postanowienia takie stają się skuteczne i wykonalne po uprawomocnieniu się".

Proponowana zmiana dotyczy wprowadzenia §2 i §3 tego artykułu:

§ 2. W sprawach, o których mowa w § 1, sąd opiekuńczy orzeka w terminie sześciu tygodni od dnia wniesienia wniosku.

§3. Sąd opiekuńczy nie przyznaje prawa do kontaktów z dzieckiem osobie, która stosowała przemoc, o której mowa w art. 11a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2021 r. poz. 1249).";

Zmiana art. 579 § 2 k.p.c. obligująca Sąd do orzekania w sprawach o powierzenie wykonywania, ograniczenie, zawieszenie, pozbawienie i przywrócenie władzy rodzicielskiej, ustalenie, ograniczenie albo zakazanie kontaktów z dzieckiem w terminie 6 tygodni od wniesienia wniosku świadczy o braku znajomości realiów sądowych, reguł procedury cywilnej oraz możliwości technicznych sądów. Pamiętać należy, że w związku z koniecznością uzupełnienia braków formalnych wniosku, doręczeniem odpisu wniosku i umożliwieniem złożenia odpowiedzi na wniosek przed wyznaczeniem rozprawy, rozpoznaniem wniosków o udzielenie zabezpieczenia zawartych we wniosku głównym oraz toczącym się ewentualnym postępowaniem zażaleniowym związanym z zaskarżeniem udzielonego zabezpieczenia -zachowanie 6 tygodniowego terminu na zakończenie postępowania nie jest możliwe.

Należy podkreślić, że szczególnie w większych sądach sędziowie wyznaczają terminy na kilka miesięcy naprzód, z uwagi na liczbę spraw w referatach.W wydziałach rodzinnych nie da się nadać wymienionym kategoriom spraw specjalnej rangi, bowiem większość spraw rozpoznawanych w wydziałach rodzinnych ma charakter pilny. Ustawy szczególne nakładają na sądy rodzinne jeszcze krótsze terminy do wyznaczenia terminów rozpraw, np. art. 29 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, art. 45 ust. 1 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Dodatkowo dochodzą pilne sprawy w zakresie zabezpieczeń, z ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Są kolejne projekty zmian ustaw rozszerzające kognicję sądów opiekuńczych w zakresie pilnych spraw związanych np. z ustawą o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie( UD 297 ).

Wprowadzenie omawianej zmiany spowoduje, że większa część spraw będzie miała charakter pilny. Pilność spraw w wydziale rodzinnym będzie zasadą, a nie wyjątkiem, co jest niepożądane wobec bardzo złej sytuacji kadrowej i organizacyjnej sądów rodzinnych albowiem szybka pomoc nie zostanie udzielona najbardziej potrzebującym i zagrożonym.

Postępowanie przed sądem wymaga zachowania reguł kodeksu postępowania cywilnego, w tym reguł dotyczących np. doręczeń albowiem często uczestnicy spraw np. o pozbawienie władzy rodzicielskiej nie są znani z miejsca zamieszkania. Prowadzi to do konieczności ich poszukiwania, ustanawiania dla uczestników postępowania kuratorów dla nieznanych z miejsca pobytu, co znacznie przedłuża postępowanie ale jest konieczne. Wydłużony jest również bieg spraw z elementem zagranicznym w związku z doręczeniami dokumentów, przesłuchaniem świadków czy stron przebywających za granicą, współpracy w tym zakresie z sądami zagranicznymi czy organami centralnymi innych krajów.

Sprawy wymienione w art. 579 k.p.c. często wymagają zasięgnięcia opinii opiniodawczych zespołów sądowych specjalistów i innych biegłych a na te oczekuje się nawet rok. Strony w postępowaniu mają prawo składania wniosków dowodowych. Szczególnie przy uczestnikach nie reprezentowanych przez fachowych pełnomocników, trudno wymagać składania wniosków dowodowych w pierwszym piśmie procesowym. Należy podkreślić, że pouczenia dla stron/uczestników nie zostały przygotowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości, tak jak miało to nastąpić, w sposób prosty i czytelny. Osoby, których nie stać na fachową pomoc, dużo gorzej radzą sobie w postępowaniu, nie rozumiejąc kierowanych do nich pism.

Sądy orzekając w sprawach wskazanych w wymienionym przepisie korzystają z wywiadów kuratorskich. Kuratorzy mają 14 dni na ich sporządzenie. Od wyników wywiadów zależy dalsze postępowanie dowodowe, np. konieczność wezwania świadka, zasięgnięcia informacji policji, szkoły, MOPS itp., co również wpływa na bieg postępowania.

Zakreślanie Sądom nierealnych terminów do zakończenia postępowania nie przyczyni się do poprawy szybkości postępowania. Jedynie stworzenie narzędzi umożliwiających szybsze procedowanie spowoduje, że sprawy wymienione w art. 579 k.p.c. będą rozpoznawane w krótszych terminach. Do takich narzędzi zaliczyć można odpowiednie obsadzenie kadrowe wydziałów rodzinnych, nie tylko w kadrę orzeczniczą, asystencką ale też sekretarską, ułatwienia w zakresie doręczeń sądowych, stworzenie większej liczby lub zwiększenie obsady dotychczas istniejących opiniodawczych zespołów specjalistów sądowych czy stałe uzupełnianie listy profesjonalnych biegłych sądowych.

Proponowany artykuł 579 § 3 k.p.c. jest zbędny albowiem sąd ma możliwość zakazania styczności osobie zagrażającej dobru dziecka na podstawie art. 113 3 k.r.o. Przepis ten stosowany jest również w sytuacji zakazu kontaktów z dzieckiem osobie, która stosowała przemoc.

Dodatkowo projekt tego przepisu jest nieprecyzyjny. Nie wiadomo jak długo ma obowiązywać okres, w którym sąd opiekuńczy nie będzie mógł przyznać prawa do kontaktów z dzieckiem osobie, która stosowała przemoc, o której mowa w art. 11 a ustawy z dnia 29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Nie wiadomo czy to dotyczy okresu, w którym obowiązuje nakaz opuszczenia mieszkania, czy też zakaz zbliżania się do mieszkania, czy proponowana zmiana dotyczy sytuacji stosowania przemocy wobec współmałżonka, a nie dziecka, czy nie będą regulowane kontakty ojca z dzieckiem wobec stosowania przemocy tylko wobec matki. Czy w końcu kontakty nie będą regulowane pomiędzy sprawcą przemocy, a jego dzieckiem z innego związku, niemieszkającym z nim, czy tylko dotyczy to dziecka mieszkającego ze sprawcą przemocy. Ten przepis wymaga zatem doprecyzowania, bo w praktyce będzie wykorzystywany do konfliktów pomiędzy dorosłymi. W świetle tak zaprojektowanego przepisu jako rażącą niekonsekwencję uznać należy brak takiego ustawowego zakazu wobec np. sprawcy przestępstwa z art. 207 k.k. czy art. 200 k.k.

6. Aktualna treść art. 582(1) § 3k.p.c.

"W razie uzasadnionej obawy naruszenia obowiązków wynikających z postanowienia o kontaktach przez osobę, pod której pieczą dziecko pozostaje, lub osobę uprawnioną do kontaktu z dzieckiem albo osobę, której tego kontaktu zakazano, sąd opiekuńczy może zagrozić nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, stosownie do zasad określonych w art. 598(15):

1) osobie, pod której pieczą dziecko pozostaje - na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem lub

2) osobie uprawnionej do kontaktu z dzieckiem albo osobie, której tego kontaktu zakazano - na rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje".

Proponowana zmiana w art. 582(1) § 3 otrzymuje brzmienie:

"W razie uzasadnionej obawy naruszenia obowiązków wynikających z postanowienia o kontaktach przez osobę, pod której pieczą dziecko pozostaje, lub osobę uprawnioną do kontaktu z dzieckiem albo osobę, której tego kontaktu zakazano, sąd opiekuńczy może zagrozić nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, stosownie do zasad określonych w art. 598(15), na rzecz funduszu alimentacyjnego, o którym mowa w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 877), zwanego dalej "funduszem alimentacyjnym".

Zmiana w zakresie nakazania zapłaty na rzecz funduszu alimentacyjnego z tytułu niewłaściwego realizowania orzeczenia co do kontaktów z małoletnim nie spowoduje poprawy w zakresie wykonywania tych kontaktów. Zasądzanie kwot na rzecz funduszu alimentacyjnego, oprócz poprawy sytuacji finansowej funduszu nie wpłynie na skuteczność wykonywania postanowień sądu o kontaktach.

7. Aktualna treść art. 598(15) k.p.c. brzmi

"§ 1. Jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy, uwzględniając sytuację majątkową tej osoby, zagrozi jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku.

§ 2. Jeżeli osoba uprawniona do kontaktu z dzieckiem albo osoba, której tego kontaktu zakazano, narusza obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy zagrozi tej osobie nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje, stosując odpowiednio przepis § 1."

Proponowane zmiany art. 598(15) § 1 i 2 otrzymują brzmienie:

"§ 1. Jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy, uwzględniając dobro dziecka, rodzaj i zakres naruszonych albo niewłaściwie wykonanych obowiązków oraz sytuację majątkową tej osoby, zagrozi jej nakazaniem zapłaty na rzecz funduszu alimentacyjnego oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku. Oznaczona suma pieniężna za jedno naruszenie obowiązku nie może być wyższa niż 500 zł., 598( 15) k.p.c

Ustalenie górnej granicy sumy pieniężnej w wysokości 500 zł jest chybionym rozwiązaniem - wysokość tej kwoty nie będzie w stanie w żaden sposób zmobilizować majętnych uczestników. Wysokość kwoty pieniężnej powinna być uzależniona od sytuacji majątkowej rodzica, który ma zapłacić sumę pieniężną. Kwota powinna być realną dolegliwością za nierealizowanie orzeczenia sądu. Proponowane zmiany stanowią więc rozwiązania, które osłabią wykonywanie orzeczeń sądu, szczególnie tych których częstotliwość kontaktów jest sporadyczna. Należy podkreślić, że ustawodawca wprowadzając art.59815  k.p.c. i następne miał na uwadze konieczność zwiększenia skuteczności wykonywania  postanowień sądu o kontaktach. Teraz zaś proponuje się zmiany, które tą skuteczność osłabią. W takiej sytuacji nic nie zmieni nowa treść art. 109 § 1 kro.

8. Aktualna treść artykułu 598(18) § 2 k.p.c:

"Przed wydaniem postanowień, o których mowa w oddziale niniejszym, sąd wysłucha uczestników postępowania".

Proponowana zmiana art. 598(18) § 2 k.p.c. otrzymuje brzmienie:

"Przed wydaniem postanowień, o których mowa w oddziale niniejszym, sąd wysłucha uczestników postępowania, a także dziecka, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. Wysłuchanie dziecka odbywa się poza salą posiedzeń sądowych."

Powyższa zmiana jest kolejnym przepisem wprowadzający obligatoryjne wysłuchanie małoletniego, które oceniamy negatywnie. Obok przedstawionych już wyżej argumentów w pkt.2. i 4. podnieść należy, że postępowanie dotyczące wykonania kontaktów jest postępowaniem wykonawczym. Małoletni został już wysłuchany w poprzednich sprawach o uregulowanie kontaktów. W postępowaniu mającym na celu wykonanie prawomocnego rozstrzygnięcia o kontaktach nie można kwestionować tego orzeczenia. Jeżeli wymaga tego dobro dziecka Sąd może zmienić na wniosek lub z urzędu postanowienie w zakresie dotychczas uregulowanych kontaktów. Postępowanie o wykonywanie kontaktów powinno być szybkie, czemu wysłuchanie małoletniego nie będzie sprzyjać. Kolejne postępowania o zapłatę za niewykonywanie kontaktów mogą być inicjowane nawet co 6 miesięcy, co wynika z art. 598(20) k.p.c, tak więc dziecko przed wydaniem kolejnych postanowień będzie musiało być stale wysłuchiwane, co jest sprzeczne z jego dobrem. Dziecko narażone jest w tej sytuacji na ciągły stres i uwikłanie w konflikt lojalnościowy. W praktyce rodzice równolegle wytaczają kolejne sprawy rodzinne, w których dziecko też będzie musiało być również wysłuchiwane.

Pozytywnie należy ocenić zmianę proponowaną w artykule 3 omawianego projektu w zakresie szkoleń w KSSIPA. Każde dobre szkolenie i doskonalenie zawodowe jest pożądane, szczególnie jeśli ma się to przełożyć na bardziej świadome i odpowiedzialne stosowanie prawa w sprawach dotyczących również małoletnich.

Podsumowując: obligatoryjne i wielokrotne wysłuchiwanie małoletnich w każdej sprawie rodzinnej jest złym rozwiązaniem dla dziecka i jego rodziny a zagwarantowanie szybkości postępowania nie zależy od zakreślenia Sądowi terminu do zakończenia sprawy lecz od wyposażenia sądów w odpowiednie instrumenty procesowe i stworzenie koniecznej infrastruktury , która skutecznie będzie pomagać małoletnim w sytuacjach konfliktu pomiędzy rodzicami a także chronić przed stosowaniem przemocy.


   Pobierz plik: Opinia- druk 550
   Pobierz plik: Opinia